MẤT NGỦ (Insomnia)
Khái niệm
Bệnh mất ngủ là gì?
Mất ngủ là khi có đầy đủ các triệu chứng sau: Sự than phiền về khó khăn khi bắt đầu giấc ngủ, khó ngủ duy trì hoặc tỉnh giấc quá sớm. Khó ngủ xảy ra mặc dù có đủ cơ hội thích hợp để ngủ. Mất ngủ làm giảm hiệu quả hoạt động ban ngày.
Ngủ là một hoạt động tự nhiên theo định kỳ, khi đó vận động và cảm giác được tạm hoãn ở mức tương đối. Giấc ngủ có vai trò rất quan trọng là giúp cơ thể nghỉ ngơi và phục hồi năng lượng. Mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ, người bệnh rơi vào tình trạng không thể đi vào giấc ngủ, giấc ngủ chập chờn khó duy trì hoặc ngủ dậy vẫn cảm thấy mệt.
Phân loại
Mất ngủ có thể chia thành 3 loại:
Mất ngủ thoáng qua
Là khi bệnh nhân phàn nàn về khó khăn bắt đầu hoặc duy trì giấc ngủ nhưng không đáp ứng được tất cả các tiêu chí của hai loại dưới đây thường có biểu hiện mất ngủ dưới 1 tuần.
Mất ngủ ngắn hạn (Mất điều chỉnh giấc ngủ)
Thời gian: Tình trạng mất ngủ kéo dài từ 1 – 4 tuần., mất ngủ cấp tính, căng thẳng liên quan đến mất ngủ hoặc mất ngủ thoáng qua.
Đặc điểm: Định nghĩa các triệu chứng mất ngủ ngắn hạn là ít hơn ba tháng, nhưng gây tác động đáng kể.
Nguyên nhân: Do những căng thẳng mới xảy ra như đau cấp tính, buồn khổ tinh thần.. nhưng không được áp dụng để chẩn đoán.
Điều trị: Khi đó, việc cải thiện mất ngủ là giải quyết căng thẳng hoặc giúp cá nhân thích nghi với các tác nhân gây stress.
Mất ngủ mãn tính
Đặc điểm: Có tiền căn chủ yếu là mất ngủ, bao gồm mất ngủ nguyên phát, mất ngủ thứ phát và mất ngủ đi kèm. Các triệu chứng xảy ra ít nhất ba lần mỗi tuần trong ba tháng trở lên và trong điều kiện hoàn toàn đầy đủ cho giấc ngủ.
Trong một số trường hợp, bệnh nhân than phiền về việc lặp đi lặp lại của chứng mất ngủ trong nhiều tuần tại một thời điểm trong năm có thể được chẩn đoán chứng mất ngủ mạn tính dù không kéo dài trong ba tháng.
Nguyên nhân mất ngủ
Nguyên nhân mất ngủ thoáng qua (mất ngủ dưới 1 tuần)
Stress
34% nữ và 22% nam
Rối loạn lịch thức ngủ
Do lịch làm việc thay đổi bất thường, làm việc theo ca không thường xuyên (53% công nhân ca đêm ngủ gật ít nhất 1 lần trong tuần), do thay đổi múi giờ chênh lệch như khi đi du lịch đến các vùng có mức chênh lệch múi giờ từ 6-24 giờ.
Chất kích thích
Sử dụng các chất kích thích não: cà phê, trà, thuốc lá, rượu, các loại thuốc có tính kích thích. Do ăn nhiều nặng bụng trong đêm, ăn nhiều chất kích thích...
Yếu tố môi trường
Thói quen của người ngủ cùng (thí dụ như ngáy), các yếu tố môi trường: ánh sáng, tiếng ồn, nhiệt độ, thoáng khí...
Nguyên nhân mất ngủ mạn tính (Mất ngủ/Rối loạn giấc ngủ kéo dài trên 1 tháng)
Nhóm nguyên nhân này chủ yếu gặp ở những bệnh nhân có bệnh lý cơ thể hoặc bệnh lý tâm thần.
Bệnh lý đa khoa:
Dị ứng, viêm khớp, bệnh tim, cao huyết áp, hen phế quản...
Bệnh lý tâm thần:
Ước tính có khoảng 35 - 50% trường hợp mất ngủ mãn tính có thể liên quan đến bệnh lý tâm thần
Các loại bệnh tâm thần có thể gây mất ngủ:
- Trầm cảm
- Hưng cảm
- Rối loạn lo âu lan toả
- Rối loạn stress sau chấn thương (PTSD)
- Nghiện (rượu và các chất dạng thuốc phiện)
- Tâm thần phân liệt
- Bệnh sa sút trí tuệ
Bệnh lý liên quan giấc ngủ:
Chứng ngưng thở khi ngủ, ác mộng, mộng du, chứng hoảng sợ trong giấc ngủ...
Tình trạng sinh lý:
Mãn kinh, kinh nguyệt, có thai, sốt, đau.
Chẩn đoán bệnh mất ngủ
Chẩn đoán chung
Mất ngủ không thực tổn
Theo ICD - 10: F51.0
Khi một người trưởng thành ngủ dưới 5 giờ/ngày thì gọi là ít ngủ, nếu thiếu ngủ hoàn toàn thì gọi là mất ngủ.
- Những than phiền khó đi vào giấc ngủ hoặc chất lượng giấc ngủ kém (ngủ không sâu giấc, trằn trọc, dễ thức giấc và khó ngủ trở lại hoặc là thức giấc sớm về buổi sáng).
- Rối loạn giấc ngủ xẩy ra ít nhất 3 lần trong tuần, trong thời gian ít nhất một tháng.
- Có sự bận tâm về giấc ngủ và sự lo lắng quá mức về hậu quả ban ngày và ban đêm của giấc ngủ.
- Số lượng và/hoặc chất lượng giấc ngủ không thỏa mãn gây ra sự đau khổ hoặc gây trở ngại trong hoạt động chuyên môn và xã hội (mệt mỏi, khó tập trung trong học tập, lao động, chất lượng công việc kém,…).
Theo DSM - IV:
- Lời than phiền chủ yếu là khó vào giấc ngủ, khó giữ giấc ngủ hoặc cảm thấy không thoải mái sau khi ngủ dậy, kéo dài ít nhất 1 tháng.
- Mất ngủ (hoặc mệt mỏi ban ngày do mất ngủ) là nguyên nhân gây ra các triệu chứng khó chịu rõ rệt, ảnh hưởng xấu đến các chức năng xã hội, nghề nghiệp hoặc các chức năng quan trọng khác.
- Mất ngủ không xuất hiện trong phạm vi của bệnh ngủ ngáy, mất ngủ do hô hấp, rối loạn nhịp thức ngủ hàng ngày hoặc rối loạn cận giấc ngủ.
- Mất ngủ không phải là một triệu chứng của các bệnh tâm thần (trầm cảm, lo âu lan tỏa, sảng).
- Mất ngủ không phải do một chất (ma túy, thuốc) hoặc một bệnh thực tổn.
Rối loạn nhịp thức ngủ
Theo ICD - 10: F51.2
Rối loạn nhịp thức ngủ được xác định là thiếu tính đồng bộ nhịp thức ngủ của cá nhân và nhịp thức ngủ mong muốn đối với môi trường, dẫn đến mất ngủ hoặc ngủ nhiều.
- Chu kỳ thức ngủ của cá nhân không đồng thời với nhịp thức ngủ ngày đêm bình thường.
- Mất ngủ trong thời gian ngủ chính và ngủ nhiều trong thời gian thức hàng ngày.
- Không thỏa mãn về số lượng, chất lượng và thời gian ngủ từ đó gây đau buồn rõ rệt hoặc gây cản trở hoạt động xã hội nghề nghiệp.
Theo DSM - IV:
- Rối loạn bền vững và tái diễn đối với giấc ngủ dẫn đến ngủ quá nhiều hoặc mất ngủ, nguyên nhân là do rối loạn nhịp thức ngủ của người bệnh đối với môi trường bên ngoài.
- Rối loạn giấc ngủ là nguyên nhân gây ra các dấu hiệu lâm sàng rõ rệt làm tổn thương các chức năng xã hội, nghề nghiệp và các chức năng quan trọng khác.
- Rối loạn không phải là các loại rối loạn giấc ngủ khác do các bệnh tâm thần khác gây ra.
- Rối loạn không phải là hậu quả trực tiếp của một chất (thuốc, ma túy) hoặc một bệnh thực tổn.
Triệu chứng lâm sàng của bệnh mất ngủ
Triệu chứng ban đêm
- Khó ngủ vào ban đêm
- Tỉnh thức trong đêm
- Tỉnh thức quá sớm
- Tỉnh giấc nhiều lần trong đêm
- Thức giấc vào khoảng 4 giờ sáng
Cảm giác giấc ngủ
- Cảm thấy không được nghỉ ngơi sau khi ngủ một đêm
- Hay tỉnh giấc giữa chừng, khó quay trở lại giấc ngủ
- Cảm giác rất buồn ngủ nhưng khi lên giường lại không ngủ được
- Trằn trọc, khó vào giấc
- Lo lắng về giấc ngủ
Triệu chứng ban ngày
- Mệt mỏi hoặc buồn ngủ ban ngày
- Cáu gắt, trầm cảm hoặc lo âu
- Khó chú ý hoặc tập trung vào nhiệm vụ
- Tăng lỗi, tai nạn
- Căng thẳng nhức đầu
- Triệu chứng tiêu hóa
Xét nghiệm lâm sàng
Ảnh hưởng của bệnh mất ngủ
Giấc ngủ cũng quan trọng đối với sức khỏe như là một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên. Dù lý do bị mất ngủ nào, mất ngủ có thể ảnh hưởng đến cả về tinh thần và thể chất. Những người bị chứng mất ngủ thấy chất lượng cuộc sống thấp hơn so với những người đang ngủ tốt.
- Làm giảm hiệu suất công việc hay ở trường học
- Thời gian phản ứng chậm lại trong khi lái xe và nguy cơ tai nạn
- Vấn đề tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm hoặc rối loạn lo âu
- Thừa cân hoặc béo phì
- Chức năng hệ thống miễn dịch yếu
- Tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của bệnh mãn tính, chẳng hạn như huyết áp cao, bệnh tim và bệnh tiểu đường
ĐÔNG Y CHỮA MẤT NGỦ - THẤT MIÊN (失眠)
Mất ngủ là do các bệnh hậu như tình chí, ẩm thực bất tiết hoặc do bẩm tố tiên thiên bất túc, tâm hư đởm khiếp dẫn đến tâm thần mất nuôi dưỡng hay tâm thần bất an những điều này khiến cho bệnh nhân khó có thể đạt được một giấc ngủ bình thường và trở thành một chứng bệnh.
Biểu hiện chủ yếu thời gian giấc ngủ, độ sâu không đầy đủ làm cho cơ thể không thể tiêu trừ mệt mỏi, hồi phục thể lực và tinh lực, bệnh nhân nhẹ khó vào giấc ngủ, ngủ nhưng không say, lúc ngủ lúc tỉnh, tỉnh xong lại thấy buồn ngủ, bệnh nhân nặng có khi cả đêm không ngủ.
Quan điểm y học cổ truyền
Trong sách Nội kinh: Mất ngủ còn được gọi là "Mục bất minh", "Bất đắc miên", "Bất đắc ngoạ", đồng thời cho rằng có hai nguyên nhân chủ yếu dẫn đến mất ngủ một là do các chứng bệnh khác dẫn đến như ho, nôn mửa, bụng đầy chướng... khiến cho bệnh nhân không thể nằm được. Hai là do âm dương khí huyết không điều hoà khiến cho bệnh nhân không ngủ được.
Trong Nạn Kinh: Cho rằng người già không ngủ được là do: khí huyết hư suy, cơ nhục không lưu lợi, vinh vệ bị sáp trệ, bởi vậy khi ban ngày thì không tỉnh táo, đêm thì không ngủ được.
Biện chứng yếu điểm
Biện chứng trong thất miên
Bệnh chủ yếu là tại tâm do tâm thần mất nuôi dưỡng bất an thần không giữ được mà dẫn đến mất ngủ nhưng có liên quan đến sự mất điều hoà âm dương khí huyết của các tạng can đởm tỳ vị thận:
- Phiền táo mà nộ làm cho can hoả nội nhiễu
- Gặp sự việc dễ kinh sợ ngủ mơ hay tỉnh giấc phần nhiều là do tâm can khí hư
- Sắc mặt nhợt tay chân rã rời thần mệt mỏi dẫn đến mất ngủ phần nhiều là do tỳ hư không vận hoá tâm thần thất dưỡng
- Ợ hơi ợ chua bụng chướng mãn đa phần là do vị phủ túc thực, tâm thần bị nhiễu
- Ngực sườn bí bách đầu nặng hoa mắt chóng mặt phần nhiều là do đàm nhiệt nội nhiễu tâm thần
- Tâm phiền tim đập nhanh kiện vong hoa mắt chóng mặt đau đầu mà mất ngủ đa phần là do âm hư hoả vượng tâm thận bất giao, tâm thần bất an
Biện chứng hư thực
Hư chứng
Đa phần là do âm huyết không đầy đủ tâm mất nuôi dưỡng. Trên lâm sàng hay gặp bệnh nhân thể chất ốm yếu suy nhược, sắc mặt nhợt nhạt thần mệt mỏi lười nói chuyện, tim đập nhanh kiện vong. Đa phần là do tỳ mất khả năng vận hoá, can mất khả năng tàng huyết, thận mất khả năng tàng tinh mà dẫn đến.
Thực chứng
Là do đàm thịnh nhiễu tâm. Lâm sàng thường gặp tâm phiền dễ nộ, miệng đắng họng khô, đại tiện bí đa phần do tâm hoả khang thịnh, can uất hoá hoả mà dẫn đến. Thực chứng lâu ngày dẫn đến khí huyết bị hao thương mà chuyển sang hư chứng.
Biện chứng phân thể trị liệu
Mất ngủ do Tâm tỳ hư
Triệu chứng:
Hoặc cả đêm không ngủ, hoặc lúc ngủ lúc tỉnh, mộng nhiều dễ tỉnh, hoảng hốt, tim hồi hộp, hay quên, tay chân mỏi rũ, ăn kém, sắc mặt vàng úa, lưỡi nhạt, Mạch tế nhược
Pháp trị:
Bổ tâm tỳ, an thần
Bài thuốc:
Qui tỳ thang gia giảm
| Sinh khương | 5 | Bạch truật | 12 | Phục thần | 8 |
| Lá vông | 16 | Mộc hương | 6 | Viễn trí | 8 |
| Táo nhân | 20 | Qui đầu | 12 | Long nhãn | 12 |
| Đẳng sâm | 16 | Liên nhục | 12 | Bá tử nhân | 20 |
| Hoài sơn | 20 | Hoàng kỳ | 12 | Thục địa | 20 |
Mất ngủ do Âm hư
Triệu chứng:
Mất ngủ buồn bực, ù tai, đau lưng, di tinh, bạch đới, táo bón, mạch tế sác
Pháp trị:
Tư âm giáng hoả
Bài thuốc:
Thiên vương bổ tâm đan (y thế đắc hiệu phương)
| Đẳng sâm | 12 | Hoài sơn | 12 | Đan sâm | 12 |
| Sinh địa | 16 | Phục thần | 12-20 | Viễn trí | 6 |
| Ngũ vị | 6 | Mạch môn | 20 | Thăng ma | 12 |
| Qui đầu | 12-16 | Bá tử nhân | 12-16 | Táo nhân | 12-20 |
| Cát cánh | 6 | Lá vông | 16 | Chu sa (riêng) | 2 |
| Lạc tiên | 16 | Liên nhục | |||
Mất ngủ do Can đởm hoả vượng
Triệu chứng:
Cáu gắt tức giận, đau đầu, đau sườn, chiêm bao linh tinh, miệng đắng, mạch huyền
Pháp trị:
Sơ can thanh nhiệt
Bài thuốc:
Tiêu dao tán
| Bạch linh | 12 | Bạch thược | 12 | Đương qui | 12 |
| Bạch truật | 10 | Sài hồ | 12 | Trần bì | 8 |
| Trích thảo | 6 | Lạc tiên | 16 | Chỉ thực | 10 |
| Trúc nhự | 8 | Bán hạ | 8 | Lá vông | 16 |
| Thảo quyết minh | 12 | Liên nhục | 20 | Táo nhân | 20 |
Trường vị bất hoà
Triệu chứng:
Ngực bụng đầy trướng, ợ hơi, nôn, đại tiện thất thường, rêu lưỡi nhờn, mạch hoạt
Pháp trị:
Điều hòa tràng vị
Bài thuốc:
Lục quân tử thang gia giảm
| Thần khúc | 8-12 | Bạch truật | 8-12 | Bạch linh | 12 |
| Cam thảo | 4 | Trần bì | 8 | Bán hạ | 8 |
| Mạch nha | 12 | Mộc hương | 8 | Sơn tra | 8 |
| Chỉ thực | 8 | Liên nhục | 20 | Lá vông | 16 |
| Lạc tiên | 12 | Táo nhân | 12 | ||
Các thể bệnh mất ngủ khác
Mất ngủ do Đờm nhiệt
Triệu chứng:
Mất ngủ, đầu nặng căng trướng, choáng váng, hông bụng đầy buồn, dạ dầy nghẽn tắc, tâm phiền sợ sệt, nóng nẩy, miệng đắng, mắt hoa, đầu lưỡi và ven lưỡi đỏ, rêu vàng mạch huyền hoặc hoạt sỏc, huyền hoạt
Pháp trị:
Thanh nhiệt hoá đờm
Bài thuốc:
Ôn đởm thang
| Trần bì | 8 | Bán hạ | 8 | Bạch linh | 12 |
| Cam thảo | 4 | Chỉ thực | 10 | Trúc nhự | 10 |
| Sinh khương | 3 lát | Táo | 2q | Lạc tiên | 16 |
| Chi tử | 12 | Hoàng liên | 6 | Lá vông | 16 |
Mất ngủ do Tâm hoả thượng khang
Triệu chứng:
Tâm phiền mất ngủ nóng nảy không yên, tim đập mạnh và loạn nhịp, miệng khô lưỡi táo tiểu tiện ngắn đỏ rìa lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng mỏng, mạch tế sác.
Pháp trị:
Thanh tâm tả hoả định tâm an thần.
Bài thuốc:
Châu sa an thần hoàn gia giảm: Châu sa 16g, Hoàng liên 16g, Sinh địa 16g, Đương quy 10g, Hoàng cầm 10g, Liên kiều 10g
Mất ngủ do Tâm tỳ lưỡng hư
Triệu chứng:
Mất ngủ, mộng nhiều, dễ tỉnh, uể oải, hay quên, hồi hộp, ăn không ngon miệng, sắc mặt không tươi, lưỡi nhạt, rêu mỏng, mạch tế nhược
Pháp trị:
Bổ dưỡng, tâm tỳ, sinh huyết.
Bài thuốc:
Quy tỳ thang: Đẳng sâm 12g; Bạch truật 14g Hoàng kỳ 12g; Cam thảo 4g; Viễn trí 6g; Phục thần 12g; Táo nhân 8g; Long nhẫn 6g; Dương quy 12g; Mộc hương 6g
Mất ngủ do Tỳ vị bất hoà
Triệu chứng:
Ăn uống không điều độ gây thực tích, không tiêu sinh, đàm thấp ủng trệ gây nên bụng ngực căng tức, ợ hơi, khó chịu, lưỡi cáu bẩn, bụng đua, đại tiện không thông, mạch hoạt.
Pháp trị:
Tiêu đạo hòa vị hóa đàm.
Bài thuốc:
Bảo hòa hoàn: Sơn trà 12g, Bán hạ 12g, Trần bì 10g, La bạc tử 5g, Thần khúc 12g, Bạch linh 12g, Liên kiều 5g
Châm: Thần môn, Nội quan, Châm tả, Phong long, Nội đình
Mất ngủ do Tâm thận bất giao
Triệu chứng:
Bồn chồn, mất ngủ, đánh trống ngực, triều nhiệt, đổ mồ hôi trộm, di tinh, gối mỏi, lưỡi đỏ không rêu, mạch tế sác.
Pháp trị:
Giao thông tâm thận, tư âm giáng hoả thanh tâm an thần.
Bài thuốc 1:
Lục vị địa hoàng hoàn kết hợp với Giao thái hoàn: Thục địa 320g, Hoài sơn 160g, Sơn thù 160g, Đan bì 120g, Trạc tả 120g, Phục linh 120g, Hoàng liên 120g; Nhục quế 40g. Tất cả tán bột mịn, luyện mật hoàn toàn, uống 2-3 lần/ngày (8-12g một lần) với nước đun sôi, để nguội.
Bài thuốc 2:
Lục vị địa hoàng hoàn hợp với Hoàng liên a giao thang. Có thể làm thang với liều lượng thích hợp sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần.
Châm bổ: Tâm du, Thận du, Tâm âm giao, Thái khê. Châm bình: Thần môn, Nội quan. Cứu từ 5-10 phút huyệt Dũng tuyền.
Mất ngủ do Tâm huyết âm hư
Triệu chứng:
Tâm huyết hư, thần không có chỗ nương náu nên gây chứng hư phiền, mất ngủ, kèm theo đánh trống ngực, tâm thần mệt mỏi, mạch tế sác.
Pháp trị:
Bổ ích tâm âm.
Bài thuốc:
Thiên phương bổ tâm đan: Nhân sâm 10g Huyền sâm 10g; Đương quy 16g; Mạch môn 16g; Thiên môn 16g; Đan sâm 16g Sinh địa 10g; Bạch linh 10g Cát cánh 10g; Ngũ vị tử 12g Táo nhân 12g Viễn trí 6g Bá tử nhân 16g
Châm bổ: Thần môn, Nội quan, Tam âm giao, Huyết hải
Mất ngủ do Tâm can khí hư
Triệu chứng:
Tâm phiền không ngủ được mơ nhiều dễ tỉnh, tim đập nhanh gặp việc dễ kinh sợ khí ngắn hay tự ra mồ hôi, người mệt mỏi lưỡi đạm mạch huyền tế.
Pháp trị:
Ích khí trấn kinh an thần định chí.
Bài thuốc:
An thần định chí hoàn gia toan táo nhân thang: phục linh 15g phục thần 15g long nhãn 12g thạch xương bồ 12g toan táo nhân 10g tri mẫu 10g xuyên khung 15g, sinh mẫu lệ 12g châu sa 10g
Mất ngủ do Đàm nhiệt nội nhiễu
Triệu chứng:
Không ngủ được ngực sườn đầy tức, cảm giác buồn nôn ợ hơi đầu nặng hoa mắt miệng đắng lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng dính mạch hoạt sác.
Pháp trị:
Thanh hoá đàm nhiệt, hoà trung an thần
Bài thuốc:
Hoàng liên ôn đởm thang gia giảm: Bán hạ 12g; Trần bì 12g; Trúc nhự 12g; Phục linh 10g; Chỉ thực 10g; Hoàng liên 10g; Trân châu mẫu 10g; Chu sa 10g
Mất ngủ do Can uất hoá hoả
Triệu chứng:
Người gấp gáp dễ phẫn nộ, không ngủ được mơ nhiều thậm chí cả đêm không ngủ được, đau nặng nữa đầu hoa mắt đầu căng tức khó chịu, mắt đỏ tai ù miệng khô đắng lưỡi đỏ rêu vàng mạch huyền sác
Pháp trị:
Thanh can tả hoả trấn tâm an thần.
Bài thuốc:
Long đởm tả can thang gia giảm: Long đởm thảo 16g; hoàng cầm 16g; kỷ tử 12g; đương quy 12g; sinh địa 12g; mộc thông 10g; xa tiền tử 10g; sài hồ 12g; cam thảo 6g; hương phụ 12g; uất kim 12g
Các nghiên cứu hiện đại
Bài thuốc dân gian điều trị bệnh mất ngủ
Bài 1
Thành phần: Lá vông nấu canh, tâm sen 8g.
Cách dùng: Đun uống
Bài 2
Thành phần: Phục thần 8g, táo nhân xao 12g, đan sâm 12g, đương qui 12g.
Cách dùng: Sắc uống
Bài 3
Thành phần: Liên tâm 8g, sinh thảo quyết minh 20g, hoè hoa 12g.
Cách dùng: Sắc uống
Bài 4
Thành phần: 50g hạt táo chua, giã nhỏ.
Cách dùng: Đun sôi kỹ với 300ml nước trong 15 phút. Dùng nước này uống hàng ngày trước khi đi ngủ giúp bạn có được giấc ngủ ngon và sâu hơn.
Tác dụng: Tinh dầu có trong hạt táo có tác dụng dưỡng não, an thần.
ĐIỀU TRỊ MẤT NGỦ THEO TÂY Y
Nguyên tắc điều trị
- Tìm hiểu nguyên nhân của rối loạn giấc ngủ: do loạn thần, do rối loạn cảm xúc, do bệnh lý tâm căn, hay do bệnh lý thực thể.
- Khai thác kỹ về nhân cách, sang chấn tâm lý, hoàn cảnh sống, hoàn cảnh phát sinh...
- Tránh lạm dụng thuốc.
- Áp dụng nhiều biện pháp: vệ sinh giấc ngủ, liệu pháp tâm lý, hóa dược.
Điều trị nội khoa
Nhìn chung có hai nhóm lớn các liệu pháp điều trị mất ngủ và chúng có thể kết hợp với nhau: tâm lý (nhận thức - hành vi) và dược lý. Trong những trường hợp rối loạn stress cấp tính, ví dụ như phản ứng đau khổ tuyệt vọng thì các biện pháp dược lý là phù hợp hơn. Tuy nhiên với mất ngủ tiên phát thì các nỗ lực ban đầu là cần dựa vào tâm lý. Điều này đặc biệt đúng với người nhiều tuổi để tránh những phản ứng xấu của thuốc. Đối với người nhiều tuổi cần phải lưu ý đến những phàn nàn mất ngủ vì theo tuổi tác giấc ngủ trở nên nông hơn và dễ bị đứt đoạn hơn. Những rối loạn nội khoa trở nên phổ biến hơn theo tuổi, có thể cũng gây mất ngủ.
Tâm lý
Những biện pháp tâm lý phải bao gồm giáo dục người bệnh chú ý vệ sinh giấc ngủ tốt:
- Chỉ đi ngủ khi buồn ngủ
- Chỉ sử dụng buồng ngủ và giường ngủ cho ngủ và sinh hoạt tình dục
- Nếu sau 20 phút vẫn chưa buồn ngủ thì phải dậy và trở lại phòng ngủ khi buồn ngủ
- Hàng sáng phải thức dậy vào một giờ nhất định, không phụ thuộc vào thời lượng đã ngủ đêm trước
- Không dùng cà phê và thuốc lá, ít nhất là buổi tối, nếu như không bỏ được hoàn toàn
- Thiết lập chế độ luyện tập thể dục thể thao hàng ngày
- Không dùng rượu vì nó có thể phá vỡ giấc ngủ
- Sử dụng hạn chế đồ uống buổi tối
- Học và thực hành các kĩ thuật thư giãn
Vệ sinh giấc ngủ
Là việc thực hiện một số biện pháp cải thiện giấc ngủ và giới hạn các hành vi không tốt cho giấc ngủ để có một giấc ngủ tốt mà không dùng thuốc. Sắp xếp giờ ngủ và thức dậy đúng đều đặn (dao động trong khoảng 1 tiếng) trong suốt cả tuần. Việc ngủ "nướng" không có chất lượng và làm sai nhịp thức-ngủ sinh học tự nhiên.
Một số lời khuyên:
- Không sử dụng các chất tác động lên thần kinh trung ương (rượu, café, trà đặc, vitamin B6, C...) đặc biệt là vào buổi chiều, tối
- Tránh ăn quá no, hoặc ăn nhiều chất quá mặn, quá ngọt, thức ăn khó tiêu vào bữa tối. Nên dùng bữa tối trước giờ đi ngủ ít nhất 3-4 tiếng
- Tránh căng thẳng về tâm lý, cảm xúc, cần phải tạo ra trạng thái thoải mái trước khi đi ngủ
- Có chế độ làm việc, nghỉ ngơi giải trí, rèn luyện thân thể,… hợp lý. Tập thể dục đều đặn hàng ngày, tránh tập thể dục nặng trong vòng 4 tiếng trước khi ngủ
- Không xem ti vi nhiều giờ liền trước khi ngủ, không trò chuyện quá lâu trên giường ngủ
- Không nên ngủ ngày nhiều
- Chỉ đi ngủ khi đã cảm thấy buồn ngủ và sẵn sàng cho giấc ngủ